Je ikigai is je bestaansreden, je hartsverlangen, je ware noorden. Waar je voor opstaat, elke dag weer.
Mijn ikigai: ik kwam hier om te zoeken, en dat je mee zoekt met mij.
Waar sta jij voor op ’s ochtends?
Stacks Image 217

Die ene vraag die elke HR-expert of rekruteerder hoort te stellen

Ikigai en Human Resources, samen van de utopie een werkelijkheid maken

“Maak je al deze spullen zelf?” vraag ik Anna van de plaatselijke artshop. Ja, samen met haar ouders en haar man Christos runt ze deze winkel. Ze maken alles met de hand: schilderwerk, speelborden, juwelen. Mooie dingen. “Het is zo fijn om dit met je familie te kunnen delen,” zegt ze. “Mijn zus doet iets helemaal anders, maar dat is oké, je moet doen waar je van houdt!” “Zo fijn om van je talent je job te kunnen maken,” merk ik op. “No no, not my talent,” verbetert ze me, “my joy. I make a job out of my joy.” Ik kies een goudkleurige hanger in de vorm van een hart, gemaakt door Anna’s moeder. Deze mag later mee naar huis, voor wat extra joy dicht bij het hart.

Make a job out of your joy

Een fragment uit mijn boek ’In het spoor van ikigai’, een reis- en zoekverhaal naar wat echt telt in het leven. “I make a job out of my joy”, vertelde Anna me op het Griekse eiland Ikaria. Hoe fantastisch zou het niet zijn als iedereen dat zou kunnen zeggen!
“When your heart is in your dream no request is too extreme.” “Do what you love and love what you do, and you will never have to work another day.” Er zijn genoeg quotes en citaten die het ons beloven. Ik ben van mening dat we die beloftes niet té gemakkelijk voor waar moeten nemen. Er zijn nog zoveel andere factoren – zoals de tijd en de omstandigheden waarin je leeft, je eigen mogelijkheden en je beperkingen – die je levensweg bepalen behalve gewoon uit volle borst ‘JA’ zeggen. Beweren dat iedereen zoals Anna joy hoort te vinden in zijn job om een zinvol leven te kunnen leiden, zou tot onnodige frustraties kunnen leiden. Maar. Moet het toch niet ons streven zijn om elke job, welke job dan ook, inhoud en zin te geven en de uitvoerder ervan voldoening? Zou joy toch niet wat hoger op het lijstje mogen staan bij het kiezen en beoordelen van een job, hoger dan pakweg een dikke bedrijfswagen of een nieuwe smartphone? Mogen we van bedrijven niet verwachten dat ze het welvoelen van hun mensen minstens zo belangrijk vinden als hun rendement? Is dat een utopie? En zo ja, hoe kunnen we van die utopie een werkelijkheid maken?
Enkele dagen geleden mocht ik mijn boek en het hele ikigai idee voorstellen aan een team van HR-experten en rekruteerders. Je ikigai is de reden waarvoor je opstaat ’s ochtends, je raison d`être, je purpose in life. Je ikigai zoeken en vinden gaat over processen in gang zetten in je eigen denken en doen, het is een continue bewustwording van wat écht telt voor jou in het leven. En vervolgens de stap willen en durven zetten om er naar te leven. Maar ook onze samenleving als geheel verdient een zinvolle schop onder de kont. Hoe kunnen we comfortabeler werken in het spoor van onze ikigai? Wat kunnen we bijsturen in onze werkvormen opdat iedereen een minimum aan joy kan vinden in zijn job? Opnieuw een utopie? Dan is het opnieuw aan ons om er een werkelijkheid van te maken.

Ikigai als remedie tegen burn-out? Absoluut!

Zelf ben ik geen HR-expert. Ik had voor de verzamelde experts meer vragen dan antwoorden. Maar ik ben een mens die al een leven lang op zoek is naar bezielend werk. Die vindt dat we dat allemaal verdienen. En ik geloof sterk dat ikigai een middel is voor meer ziel en joy in je werk.
Waar hou je van? Waar ben je goed in? Welke meerwaarde beteken jij voor je omgeving? Welke meerwaarde - al dan niet financieel - haal je zelf uit wat je doet? Vier vragen die peilen naar je ikigai, de reden waarvoor je opstaat ’s ochtends. Het zijn vragen die je helpen de ballast te lozen en de ruis om je heen te elimineren. Waardoor je een heldere focus krijgt op wat echt telt. Je kan ze toepassen op je leven, op je relatie, op je job. Voelt je job aan als thuiskomen in jezelf? Word je er blijer, lichter, gelukkiger van? Geeft ze je het gevoel iets te betekenen voor de ander? Helpt ze je groeien als mens en kan je er ook comfortabel van leven?

Vragen die me ook bijzonder relevant lijken voor rekrutering en loopbaanbegeleiding, zowel voor het welzijn van de (toekomstige) werknemer als voor de hele organisatie. Als mensen doen waar ze blij van worden en waar ze goed in zijn, wanneer ze zich bewust zijn van hun maatschappelijke meerwaarde en ze krijgen er energie én een loonbriefje voor in de plaats, kan dat alleen maar resulteren in een positieve flow binnen de organisatie! Voor wie het een beetje concreter mag: rekening houden met het welvoelen van je werknemers kan misschien soft lijken, maar het zet zich op termijn om in knalharde positieve cijfers voor je bedrijf. Omdat je op die manier de inzetbaarheid van je mensen verhoogt en lichamelijke en geestelijke vermoeidheid en burn-out bestrijdt. Ikigai als een remedie tegen burn-out? Ik denk het wel.

An inconvenient question

Interesse tonen voor en rekening houden met de ikigai van je werknemers vraagt natuurlijk wel wat flexibiliteit van de werkgever én de werknemer. De dingen die we vandaag graag en goed doen, kunnen morgen niet meer nodig zijn. Wendbaarheid en flexibiliteit is cruciaal in een veranderende wereld. Soms zal je je als werknemer moeten heroriënteren, soms wil je het zelf. En soms moet je als werkgever durven vaststellen dat je medewerker ’een andere trompet’ nodig heeft. Eén van de deelnemers vertelde het verhaal van een boekhouder die heel graag in sales wilde gaan. Maar zijn baas durfde die op het eerste gezicht onlogische position switch niet te maken. Een paar maanden later heeft de boekhouder het bedrijf verlaten om elders een zeer succesvolle verkoper te worden. Goed dat die man de sprong durfde te wagen, jammer dat zijn ex-baas dat niet deed. Je ikigai volgen veronderstelt dat je actie onderneemt en in beweging blijft.
Maar ook levens zijn beweeglijk: wat écht telt voor iemand zal variëren in de verschillende levensfases: kinderen krijgen, zorg voor ouders, nood aan een time out of bij/herscholing,… Staat het personeelsbeleid die flexibiliteit toe? Is er ruimte en vrijheid om levensloop en jobsverloop op elkaar te laten aansluiten?
Werken in het spoor van je ikigai vraagt flexibiliteit én durf. Getuige het verhaal van onze boekhouder die zich wilde omscholen tot verkoper. Wat als je vaststelt dat je job je helemaal niet (meer) blij maakt, dat je werk je uitput en uitholt? Kan en durf je dan opstappen en kiezen voor een job die meer in sync is met wie je bent? Ook als dat betekent dat je misschien minder zal verdienen en anders moet gaan leven? Zekerheden en verworven voorrechten opgeven, het is niet gemakkelijk.

Op zoek gaan naar je ikigai doe je niet zonder risico. Ikigai gaat niet over het verzamelen van snelle gelukstips. Vind je ikigai en leef nog lang en gelukkig! Zo werkt het niet. Het gaat over fundamenteel anders naar het leven kijken, met een andere bril. Een bril die je blik gevoeliger maakt voor wat echt telt. Het is geen roze bril. Alles is niet ineens oké als je weet wat je leven betekenis geeft. Integendeel zelfs. De bril zal je blik misschien vestigen op wat níet oké is en je aansporen te veranderen en te vernieuwen. Soms verschillende keren in je leven. Dat is niet altijd prettig, het is een lastig appèl. Vragen naar je ikigai is – om Al Gore te persifleren – ‘an inconventient question’. Het vraagt openheid, bewustzijn en motivatie. Maar je krijgt er veel voor in de plaats: goesting, een positieve impuls en de juiste focus om aan de dag te beginnen.

Framework voor een bezielend HR-beleid

Toen we de meeting openden met de gebruikelijke wie-is-wie ronde vroeg ik mijn tafelgenoten naar hun ikigai: waar sta jij voor op ’s ochtends? Ik vond het zelf verrassend hoe goed je mekaar via die ene vraag leert kennen. Eén van de deelnemers vertelde dat ’verbinden’ en ’verbindend communiceren’ haar ikigai is. Wat in de loop van het verdere gesprek duidelijk bleek uit alles wat ze zei. Een andere tafelgenoot zei dat hij opstaat om resultaten te boeken. Zijn resultaatgerichtheid bleek later uit zijn vraag naar concrete effecten en zijn pogingen om het ikigai idee tastbaar te maken. Mekaar van bij de start leren kennen op dit veel diepere niveau ruimt veel onbegrip en misverstanden uit de weg. Handig ook bij sollicitatiegesprekken!
Peilen naar iemands ikigai geeft je een zeer compleet beeld van je medewerkers. Van hun talenten (waar hou je van?) én hun competenties (waar ben je goed in?), van wat ze in de wereld willen zetten en wat ze er voor in de plaats willen. Het mooie van het hele ikigai model is dat het het pragmatische aspect - je moet natuurlijk wel je boterham verdienen - koppelt aan de duurzaamheidsvraag: wat heeft de wereld nodig? Door aandacht te besteden aan al die facetten creëer je balans. Je medewerker is in evenwicht. Een te eenzijdige focus op bijvoorbeeld competentie en rendabiliteit kan zowel de medewerker als het bedrijf uit evenwicht brengen. Alweer met uitval en negatieve cijfers tot gevolg. Ikigai kan het eenvoudige framework zijn van waaruit je een bezielend HR-beleid kan starten.

Ikigai werkt aanstekelijk

Ik voelde die middag veel eensgezindheid aan tafel en een groot engagement om medewerkers in de eerste plaats als mensen te zien, niet als cijfers die de aandeelhouders tevreden houden. Tegelijk heb ik het gevoel dat nog té weinig organisaties dit model in de praktijk brengen. Eén op de drie Vlamingen ervaart zijn job niet als zinvol. Met een hoop werkverzuim, burn-outs en erger tot gevolg. Te veel werknemers voelen zich ongelukkig in hun baan. Ze slepen zich naar een job die hen verveelt, omdat ze hun talenten niet kunnen inzetten, of ze branden op doordat ze heel hard werken om dingen te bereiken die, als ze naar hun hart luisteren, eigenlijk niet belangrijk zijn voor hen. Hun ziel zit er niet in. Bezield en bezielend werk. Het zou een prioriteit moeten zijn. Mensen die fluitend naar hun werk gaan, ’who make a job out of their joy’, het zou geen utopie moeten zijn.
Een poosje geleden gaf Frank Van Massenhove, topman van de FOD Sociale Zekerheid en zeer begaan met de werkvreugde van zijn medewerkers, me deze gouden tip: als je op zoek bent naar de juiste job, ga dan in eerste instantie op zoek naar de juiste werkgever die oog heeft voor wie je bent en welke rol je kan en wil opnemen binnen de organisatie. De juiste job en het welbevinden volgen dan vaak vanzelf.

Beste HR-experten, ik besef dat het een ingewikkeld kluwen is van functies en rollen, cijfers, targets en mensen. Ik zal het zelfs nòg een beetje moeilijker maken, want om te weten of je de juiste mensen aantrekt voor de juiste job, moet je als bedrijf natuurlijk eerst zélf weten waarom je doet wat je doet. Wat is de ikigai van je organisatie? Welke meerwaarde beteken je voor de samenleving? Ben je er goed in en doe je het met passie? Weet je er winst én waarde mee te creëren? Vragen die volgens mij een stuk dieper graven en meer concrete handvaten opleveren dan het soms vage ’wat zijn onze waarden?’ Het zijn vragen die de kern, de ziel van je organisatie bloot leggen. Die je helpen uitdrukken waar je voor staat en waarom je bestaat. En zo trek je ook de juiste werknemers aan, die niet enkel opstaan omdat de wekker afloopt of om hun boterham te verdienen, maar om samen met u bij te dragen aan een betere samenleving.
Want ikigai werkt aanstekelijk. En het begint begint allemaal met één simpele vraag: Waar sta jij voor op ’s ochtends?
Terug